II. Aleksandr Suikastý

Akþam yemeði için sofrayý son defa gözden geçiren saray teþrifatçýsý kapýda görünmüþ ve tam:

"Haþmetmeab!.." diye söze baþladýðý sýrada, birden korkunç bir patlama duyulmuþtu. Sarayýn yemek salonu bu patlama sonunda çökmüþ, 11 askerin ölümüne 40 askerin de yaralanmasýna yol açmýþtý.

Bomba yemek salonuna gizlice yerleþtirilmiþti. Fakat, istenilen zamanda patlatýlmamýþ, daha doðrusu, Rus Çarý II. Aleksandr bir yakýnýyla konuþmaya daldýðýndan biraz gecikmiþ ve bu gecikme de onun hayatýný kurtarmýþtý.

Baþsavcý'nýn sýký kovuþturmasý sonucu, suikastý Stefan Kalturin adýndaki marangozun düzenlediði anlaþýldý. Marangoz, Çar'ýn yemek masasýnýn altýna yirmi kilo patlayýcý madde yerleþtirmiþ ve II. Aleksandr’ýn yemek salonuna geleceði sýrada fitili ateþleyip kaçmýþtý. Bu Çar'a yapýlan ne ilk ne de son suikasttý.

Zincirleme suikastlarý doðuran olay, 1876 yýlýnda Petersburg'daki kýþlýk sarayýn tam karþýsýndaki Piyer ve Pol kalesinde geçti. Bu tarihte kale siyasi mahkûmlarla aðýz aðýza dolmuþtu. Bagolyubov adlý genç öðrenci de bu mahkûmlardan biriydi. Genç, bir gün hücresine götürülürken, Petersburg Polis Þefi General Trepov'la karþýlaþmýþtý. Trepov, Bagolyubov'a þapkasýný çýkartmasýný söyledi. Fakat Bagolyubov bu emre uyacaðý yerde, þapkasýný baþýna daha da sýký olarak geçirdi. Onun bu davranýþýna kýzan Petersburg Polis Þefi, dayak cezasýnýn kaldýrýlmýþ olmasýna raðmen, öðrenciye yüz kamçý attýrdý. Bu hem öteki suçlularýn, hem de serbest bulunan Çar aleyhtarlarýnýn arasýnda büyük bir kýzgýnlýk yarattý.

Bu kýzgýnlýðý en çok duyanlardan biri de, Vera Ývanovna Zasuliç adýnda bir kadýndý. Bagolyubov'un öcünü almaya karar veren Zasuliç, bir gün Polis Þefi Trepov'un odasýna bir iþ bahanesiyle girmiþ ve cebinden çýkardýðý tabancayla onu kanlar içinde yere sermiþti. Trepov'u aðýr yaralayan Zasuliç, elinden tabancayý yere atarak polislerin gelip kendisini tutuklamalarýný büyük bir soðukkanlýlýk içinde beklemiþti.

Suikast, Çar aleyhtarý çevrelerde büyük þaþkýnlýk yarattý ama, asýl þaþkýnlýk Vera Zasuliç'in yargýlanmasý sonucu mahkemeden beraat etmesiyle meydana geldi. Bu, beraat, Çarlýk Hükümeti çevrelerini öfkeden çýlgýna döndürmüþtü. Polisler, Vera Zasuliç'i mahkeme salonundan çýkarken yeniden tutuklamak istediler. Fakat kapýda bekleyen atlý bir araba kadýný onlarýn bulamayacaðý güvenlikli bir yere kaçýrdý. Vera bir anda Rusya'da acý çeken halkýn kahramaný haline gelmiþti, ülkede serbestçe dolaþmasý artýk imkânsýz hale geldiðinden Ýsviçre’ye kaçtý.

Vera'nýn yargýlandýðý günlerde, Piyer ve Pol kalesinde bulunan 193 ihtilâlcinin de duruþmasý vardý. Mahkûmlarýn arasýnda pek çok da kadýn bulunmaktaydý. Bunlardan biri de beþ yýldýr yargýlanmasýný bekleyen ve daha sonralarý "Devrim'in Büyükannesi" adý verilecek olan Kievli Katerin Breþkovskaya'ydý. Her zaman Breþkovskaya'nýn yanýnda bulunan ve davranýþlarýndan iyi bir aileden geldiði anlaþýlan kýzýl saçlý bir genç kýz dikkatleri üzerine çekiyordu. Sofia Prevskaya adýndaki bu kýz, Petersburg Valisinin öz kýzý ve Eðitim Bakaný'nýn yeðeniydi. Babasýnýn zalimliði genç kýzý halkýn yanýna itmiþti. Sofia Prevskaya birkaç yýl sonra serbest býrakýlacak ve Çar II. Aleksandr'a sayýsýz ve baþarýsýz suikastlardan birini düzenleyecekti.

Vera'nýn beraat etmesinden sonra suikast olaylarý daha da artmýþ, bütün Rusya'ya yayýlmýþtý. 21 þubat 1879'da Prens Kropotkin öldürüldü. Yine ayný günlerde Petersburg'da General Mezentçev bir tedhiþçi tarafýndan vuruldu. Suikastçý bir atla kaçmayý baþardý. 23 mart 1879'da General Deretlen de baþka bir tedhiþçinin saldýrýsýna uðradý.

Tedhiþçiler hükümet ileri gelenlerinden sonra, kendilerine hedef olarak Çar II. Aleksandr'ý seçmiþlerdi. 14 Nisan 1879 tarihinde Car'a ilk suikast yapýldý. Bir gezinti sýrasýnda, Soloviev adýndaki suikastçý, Çar'a beþ el ateþ ettiyse de tutturamadý ve yakalanarak idam edildi, ikinci suikast 1 Aralýk 1879'da, o sýralarda serbest býrakýlmýþ olan Sofia Prevskaya'nýn baþkaný bulunduðu bir grup tarafýndan Kýrým'da Çar'ýn geçeceði tren yoluna bomba konularak yapýldý. Bomba patlayýnca birçok vagon devrilmiþ fakat II. Aleksandr bir önceki trenle geçtiðinden bu suikast da sonuçsuz kalmýþtý.

Suikastçýlarýn inatla kendisini öldürmeye, çalýþtýklarýný en sonunda anlayabilen Çar, canýný kurtarmak için bir Millet Meclisinin kurulmasýný kabul etmek zorunda kaldý., Halkýn devlet iþlerine karýþmasýný saðlayacak olan bu kararý Çar II. Aleksandr 1 Mart 1881'de imzalamýþtý. Ertesi gün yayýnlanarak halka yeni bir düzenin kurulduðu bildirilecekti. Fakat Çar çok geç kalmýþtý. Bu kararý grandüklerine ve bakanlarýna haber verdikten sonra askeri bir törene gitti.

Dönüþte, Katerina kanalýnýn yanýndan geçerken. Çar'ýn kapalý arabasýna, onun aldýðý karardan haberleri olmayan suikastçýlar tarafýndan havluya sarýlmýþ bir bomba atýldý. Patlayan bomba birkaç muhafýzýný öldürdü, kendisine bir þey olmadý. II. Aleksandr arabadan çýkarak, kanlar içinde yatan, muhafýzlarýnýn yanýna gitmiþti. Arabacýsýnýn:

"Durmayalým Çar Hazretleri! Tehlike henüz geçmedi, hemen saraya gidelim!.." demesine aldýrmýyordu bile.

Birkaç saniye sonra, II. Aleksandr'ýn ayaklarý dibinde patlayan ikinci bomba, arabacýnýn ne kadar haklý olduðunu göstermiþti!..

Þimdiye kadar birçok suikasttan kurtulan II. Aleksandr, bu sefer ölüm derecesinde yaralanmýþtý. Aceleyle saraya götürülüp çalýþma odasýndaki divana yatýrýldýðýnda gözleri kapanmýþtý. Bir ayaðý kopmuþ, öteki de parçalanmýþtý. Üç doktor baþucunda ellerinden geleni yaptýlar ama II. Aleksandr'ý ölümden döndüremediler. Bir saat kadar sonra doktorlar, yandaki odada bekleyen çember sakallý ve son derece iriyarý Veliaht III. Aleksandr'a babasýnýn artýk hayatta olmadýðýný bildiriyorlardý.