1. OSMANLI-AKKOYUNLU ÝLÝÞKÝLERÝ

OTLUKBELÝ SAVAÞI (1473)

Akkoyunlular, XV. yüzyýl baþlarýnda Doðu Anadolu’da güçlü bir devlet kurdular. Fatih devrinde bu devletin baþýnda Uzun Hasan vardý. Bu sýrada Fatih Trabzon’u ve Amasra’yý fethetmiþti. Ayrýca Ankara Savaþý’yla bozulan Anadolu Türk siyasý birliðini yeniden kurmak istiyordu. Bu amaçla da Karamanoðlu Beyliði’ni ortadan kaldýrmaya çalýþýyordu.

Uzun Hasan da ülkesinin sýnýrlarýný Anadolu yönünde geniþletmek istiyordu. Bu nedenle Fatih’in Trabzon’u almasýna karþý çýkmýþtý. Gücüne güvenerek Sinop’la Trabzon’un kendisine verilmesini istedi. Kendisine sýðýnan Karamanoðlu beylerine yardým etti. Ayrýca Osmanlýlarýn o sýrada savaþtýðý Venediklilerle ittifak yaptý. Akkoyunlularýn Anadolu siyasý bütünlüðünü tehdit edici faaliyetleri üzerine Fatih, ordusuyla birlikte harekete geçti. Erzincan yakýnlarýnda yapýlan Otlukbeli Savaþý’nda Akkoyunlu ordusu aðýr bir yenilgiye uðratýldý (1473).

Otlukbeli Savaþý’ndan Sonra
Akkoyunlu Devleti, Osmanlýlar için tehlike olmaktan çýktý. Yýkýlýþ sürecine girdi. Bir süre sonra da Safevi Hükümdarý Þah Ýsmail, Akkoyunlu Devleti’ne son verdi (1502).
Osmanlý Devleti doðuda en güçlü rakibinden kurtuldu.
Fýrat nehrine kadar olan yerler Osmanlý egemenliðine girdi.
Doðu Anadolu’da Osmanlý egemenliði güç kazandý.

2. OSMANLI-ÝRAN ÝLÝÞKÝLERÝ

Otlukbeli Savaþý’ndan sonra zayýflama sürecine giren Akkoyunlu Devleti’nde taht kavgalarý baþladý. Bu taht kavgalarýndan yararlanan Þah Ýsmail, Akkoyunlu Devleti’ni yýkarak Ýran’da Safevi Devleti’ni kurdu (1502).

ÇALDIRAN SAVAÞI (1514)
Safevi Devleti’ni kuran Þah Ýsmail adamlarý aracýlýðý ile Doðu Anadolu’da ayaklanmalar çýkartýyordu. Böylece Osmanlý Devleti’ni güç duruma düþürüp Doðu Anadolu’yu ele geçirmeyi amaçlýyordu.

Yavuz Sultan Selim, Ýran’dan gelen bu tehlikeyi engellemek ve Doðu Anadolu’nun güvenliðini saðlamak amacýyla güçlü bir orduyla Ýran üzerine yürüdü.
Osmanlý ordusu ile Þah Ýsmail’in kuvvetleri Van Gölü yakýnlarýnda Çaldýran Ovasý’nda karþýlaþtý. Yapýlan savaþta Safevi ordusu bozguna uðradý (1514). Þah Ýsmail kaçmak zorunda kaldý.

Savaþýn kazanýlmasýnda Osmanlýlarýn ateþli silahlar kullanmasý etkili oldu.

Bu zaferden sonra;
*Osmanlý ordusu Ýran’ýn baþkenti Tebriz’e girdi.
*Doðu Anadolu Osmanlý topraklarýna katýldý.
*Doðu Anadolu’nun güven ve bütünlüðü saðlandý.
*Safevi tehlikesi bir süre için önlenmiþ oldu.
*Diyarbakýr ve Mardin de Osmanlý topraklarýna katýldý.

DULKADÝROÐULLARI BEYLÝÐÝNE SON VERÝLMESÝ (Turnadað Savaþý 1515):

Osmanlý ordusu Çaldýran Savaþý’ndan dönerken, zaman zaman Osmanlý Devleti aleyhine çalýþan, Maraþ yöresinde bulunan Dulkadiroðullarý Beyliðine son verdi (1515). Böylece Doðu ve Güneydoðu Anadolu, Osmanlý topraklarýna katýldý. Anadolu’da Türk siyasi birliði saðlandý. Osmanlýlar, Memluklerle komþu oldu.



KANUNÝ DEVRÝ ÝRAN SEFERLERÝ:

Kanuni döneminde Osmanlý-Ýran (Safevi) savaþlarý yeniden baþladý. Osmanlý Devleti’nin batýdaki Macaristan ve Almanya seferlerinden yararlanan Ýran, Doðu Anadolu’da bazý karýþýklýklar çýkardý. Ayrýca Venedik ve Avusturya ile Osmanlýlara karþý bir anlaþma yaptý. Bu geliþmeler üzerine Kanuni, Ýran üzerine sefere çýktý.

Bu sefer sýrasýnda Tebriz ve Baðdat, Osmanlýlarýn eline geçti (1535).
Kanuni, Ýran üzerine iki sefer daha düzenledi. Fakat karþýsýnda kendisiyle savaþacak bir ordu bulamadý. Ýran Þahýnýn isteði üzerine Amasya Antlaþmasý imzalandý (1555).
Antlaþmaya göre; Baðdat, Erivan, Tebriz ve Doðu Anadolu Osmanlý Devletinde kaldý.
Amasya Antlaþmasý, Osmanlý Devleti ile Ýran arasýnda yapýlan ilk resmi antlaþmadýr.

Ýran seferleri sonucunda;
• Osmanlý Devleti, Basra Körfezi’ne kadar ulaþarak Hint Okyanusu ile baðlantý kurdu.
• Þam ve Kudüs’ten sonra Baðdat gibi tarihi bir merkez de Osmanlýlarýn eline geçti.
Kanuni devrinde yapýlan Amasya Antlaþmasý III.Murat devrinde bozuldu. 1577’de Ýran’a savaþ açýldý. Osmanlý ordularý tüm Kafkasya’yý alarak Hazar denizine kadar ulaþtý. Ýran bu dönemde iç karýþýklýklar içerisinde idi. Ýran’ýn isteði ile Ferhat Paþa Antlaþmasý (Ýstanbul Antlaþmasý) yapýldý (1590).
Ferhat Paþa Antlaþmasý ile Osmanlý Devleti doðuda en geniþ sýnýrlara ulaþmýþ oldu.

3. OSMANLI -MEMLUK ÝLÝÞKÝLERÝ

Fatih dönemine kadar Osmanlý Memluk iliþkileri çok iyiydi. Memlukler Osmanlýlarýn Avrupa’da Hristiyanlara karþý kazandýklarý baþarýlardan memnun oluyorlardý. Ancak Osmanlýlarýn Karamanoðullarýný ortadan kaldýrmasý ve Anadolu’nun güneyinde egemenlik kurmak istemesi iki devletin arasýný açtý. Fatih döneminde iki devlet arasýnda baþlayan gerginlik II.Beyazýt döneminde savaþa dönüþtü. Fakat bu savaþlardan tam bir sonuç alýnamadý. Yavuz Sultan Selim’in Dulkadiroðullarý Beyliði’ni ele geçirmesiyle aradaki düþmanlýk daha da arttý.

MISIR SEFERÝNÝN NEDENLERÝ:

1. Yavuz Sultan Selim’in bütün Ýslam dünyasýný himayesi (koruma) altýna almak istemesi,
2. Abbasi halifesi ve Müslümanlarca kutsal sayýlan Mekke ve Medine’nin Memlüklere baðlý bulunmasýndan dolayý Memlüklerin Ýslam dünyasýnda saygýn bir yere sahip olmasý,
3. Memlüklerin Osmanlýlara karþý Safevilerle ittifak kurmasý,
4. Dulkadiroðullarý topraklarýnýn Osmanlýlara katýlmasýna Memlüklerin tepki göstermesi,
5. Baharat Yolu’nun Mýsýr’dan geçmesi ve Mýsýr’ýn zengin olmasý, Mýsýr alýnýrsa, Osmanlý hazinesine büyük bir gelir saðlanacak olmasý,
6. Ýki devlet arasýndaki iliþkilerin önceki dönemlerden beri bozuk olmasý.

MERCÝDABIK SAVAÞI (1516):

Hazýrlýklarýný tamamlayan Yavuz Sultan Selim, Memlükler üzerine sefere çýktý. Kilis yakýnlarýndaki Mercidabýk’ta yapýlan savaþý Osmanlý Devleti kazandý (1516). Memluk Sultaný Kansu Gavri öldü. Savaþýn sonucunda Halep ve Þam ele geçti. Bütün Suriye, Osmanlý topraklarýna katýldý.

RÝDANÝYE SAVAÞI (1517):
Yavuz Sultan Selim, baþlattýðý seferi devam ettirerek Mýsýr üzerine yürüdü. Bu sýrada Kansu Gavri’nin yerine hükümdar olan Tomanbay, Ridaniye’de güçlü bir savunma hattý oluþturdu. Yavuz Sultan Selim kýsa bir sürede Sina Çölü’nü aþtý. Memluk savunma hattýný dolaþarak onlarýn toplarýný etkisiz býrakan Osmanlý ordusu, Ridaniye’de Memlükleri büyük bir yenilgiye uðrattý (1517).

MISIR SEFERÝ’NÝN SONUÇLARI
1. Memluk Devleti yýkýldý.
2. Suriye, Filistin, Mýsýr ve Hicaz Osmanlý topraklarýna katýldý.
3. Kutsal emanetler, Mekke ve Medine’nin anahtarlarý Ýstanbul’a getirildi.
4. Halifelik makamý Osmanlý Devleti’ne geçti.
5. Osmanlý Devleti’nin Ýslam dünyasýndaki saygýnlýðý arttý.
6. Kýzýldeniz üzerinden gelen Baharat Yolu Osmanlýlarýn eline geçti. Ancak Portekizliler Ümit Burnu yolunu bulduklarýndan Baharat Yolu’ndan beklenen fayda saðlanamadý.
7. Elde edilen ganimetler ve vergilerle Osmanlý hazinesi zenginleþti.
8. Kuzey Afrika’nýn fethi için önemli bir üs elde edildi.
9. Kýbrýs, Girit ve Rodos adalarý dýþýnda Doðu Akdeniz Osmanlý egemenliðine alýndý.